Học từ khủng hoảng để trưởng thành và phục hồi

Trong bối cảnh thế giới ngày càng bất ổn, đặc biệt khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp dụng chính sách tăng thuế nhập khẩu cao với nhiều quốc gia, thị trường toàn cầu đang đối mặt với nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng, chi phí gia tăng và tâm lý bất an lan rộng. Đây chính là lúc lãnh đạo doanh nghiệp cần bình tĩnh và có chiến lược ứng biến thông minh.

Một cuốn sách mà Sách Thái Hà cho rằng cực kỳ giá trị trong giai đoạn này là 7 bài học lãnh đạo trong khủng hoảng của Bill George – cựu CEO của Medtronic và giảng viên tại Harvard Business School. Dù xuất bản từ năm 2009, những bài học trong sách vẫn mang tính thời sự và thiết thực.

7 bài học cốt lõi

“Đừng bao giờ lãng phí một cuộc khủng hoảng tốt. Khủng hoảng mang lại cơ hội để tái định hình tổ chức của bạn và vươn lên mạnh mẽ hơn.”

Bill George nhấn mạnh 7 bài học lãnh đạo trong khủng hoảng, bao gồm:

1. Đối mặt với thực tế, tự mình bắt đầu.

Đừng né tránh tình hình khó khăn. Hãy thành thật với bản thân và đội ngũ về thực trạng thực sự.

Đối mặt với thực tế của cuộc khủng hoảng là bài học quan trọng nhất. Nếu như bạn không thừa nhận đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng, bao gồm cả vai trò của bạn trong việc tạo ra nó, bạn sẽ không thể giải quyết vấn đề.

2. Đừng như dãy Altas, hãy bỏ gánh nặng xuống khỏi vai

Phân quyền và xây dựng nhóm lãnh đạo phụ trợ mạnh mẽ, tránh kiệt sức cá nhân.

Bạn không thể giải quyết mọi vấn đề một mình, vì vậy đừng cố gắng đặt cả thế giới lên vai của bạn. Tạo quan hệ với những nhân sự khác trong tổ chức và trong cuộc sống cá nhân để bạn có thể chia sẻ gánh nặng, và điều này sẽ giúp bạn trở thành người chiến thắng. Đây là một cơ hội tốt để giúp cho đội ngũ của bạn trở nên vững mạnh vì sức mạnh tập thể sẽ được phát huy tối đa trong khủng hoảng.

3. Đào sâu tìm nguyên nhân gốc rễ

Đừng chỉ phản ứng với hiện tượng bên ngoài. Hiểu rõ động cơ đằng sau các chính sách thuế và chiến lược đối tác.

Khi xảy ra khủng hoảng, bạn sẽ có xu hướng chọn những giải pháp khắc phục nhanh chóng, tuy nhiên điều này sẽ dẫn đến việc không tìm ra các vấn đề thật sự và tổ chức của bạn có nguy cơ một lần nữa phải đối mặt với các cuộc khủng hoảng. Cách duy nhất để giải quyết những vấn đề này là tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ và thực hiện các giải pháp dài hạn.

4. Hãy sẵn sàng cho một chặng đường dài

Khủng hoảng không kết thúc trong vài tuần. Cần chiến lược dài hơi, không chỉ là ứng phó tạm thời.

Khi bạn đối mặt với những vấn đề quan trọng, phản ứng đầu tiên có thể là mọi thứ thực sự không thể tồi tệ như vậy. Nhưng trong giai đoạn đầu, bạn có thể chỉ nhìn được phần nổi của tảng băng và mọi thứ có thể trở nên tồi tệ hơn rất nhiều. Trong một cuộc khủng hoảng, tiền mặt là vua. Để sống sót qua khủng hoảng, bạn cần phải chuẩn bị cho một cuộc đấu tranh lâu dài có thể phải đối mặt với tình hình tồi tệ nhất. Và vì vậy, bạn cần phải có một tâm thế thật sẵn sàng để vượt qua cuộc khủng hoảng.

5. Đừng bao giờ lãng phí một cuộc khủng hoảng có lợi

Khủng hoảng cũng là cơ hội để cải tổ, đổi mới mô hình kinh doanh.

Những thách thức bạn đang đối mặt rõ ràng lại tạo ra cơ hội tốt nhất để bạn thực hiện những thay đổi lớn trong tổ chức của mình. Cuộc khủng hoảng sẽ giúp giảm đáng kể những sự phản kháng vốn sẽ xuất hiện trong các thời điểm ổn định. Bạn nên nhanh chóng tiến hành các thay đổi cần thiết để củng cố tổ chức của mình sau khi đã hồi sinh tổ chức thành công.

6. Khi trở thành tâm điểm chú,ý, hãy tuân thủ "phương hướng đúng đắn" của bạn (hướng chính Bắc)

Trong áp lực khủng hoảng, dễ dàng mất phương hướng. Hãy giữ vững giá trị cốt lõi và sứ mệnh doanh nghiệp.

Trong khủng hoảng, mọi người đều quan sát những gì bạn làm. Dù muốn hay không, bạn vẫn là tâm điểm chú ý của cả bên trong và bên ngoài công ty. Bạn sẽ tập trung vào Chính Bắc của mình hay không chịu nổi áp lực?

7. Hãy cứ tấn công; tập trung để giành được chiến thắng tại thời điểm hiện tại

Không chỉ phòng thủ. Hãy tìm kiếm cơ hội mới, giành lợi thế trước đối thủ.

Khi ra khỏi khủng hoảng, thị trường sẽ không bao giờ còn giống như lúc đang trong khủng hoảng. Vì vậy, đừng chỉ vùi đầu vào những lỗ hổng và chờ đợi hoạt động kinh doanh trở lại. Đây là cơ hội để bạn định hình lại thị trường và phát huy thế mạnh của mình. Trong khi những người khác đang khâu vá vết thương của họ, bạn hãy tập trung để giành chiến thắng.

Nguồn ảnh: cand.com.vn

Vậy làm thế nào để ứng dụng 7 bài học này vào thực tế doanh nghiệp trong bối cảnh Donald Trump áp thuế cao?

1. Đối diện với thực tế: Chấp nhận bức tranh mới

Thay vì phủ nhận hay mong đợi chính sách thuế sẽ sớm bị rút lại, các lãnh đạo doanh nghiệp cần thẳng thắn nhìn nhận rằng:

- Chi phí nhập khẩu sẽ tăng – điều này ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm.

- Khách hàng có thể sẽ giảm tiêu dùng do giá cao hơn.

- Chuỗi cung ứng sẽ gặp khó khăn, chậm trễ, hoặc đội chi phí.

Ứng dụng cụ thể:

- Phân tích ngay lập tức các danh mục hàng hóa chịu ảnh hưởng thuế quan.

- Tái dự báo tài chính với các kịch bản chi phí mới.

- Truyền thông minh bạch cho đội ngũ nhân viên, cổ đông và đối tác về các thách thức hiện hữu để chuẩn bị tâm thế thích ứng.

Tóm lại: Đừng ảo tưởng. Hãy nhìn thẳng vào thực tế và chuẩn bị cho điều tồi tệ.

2. Đừng gánh cả thế giới lên vai: Xây dựng nhóm lãnh đạo khủng hoảng

Một mình CEO hay ban giám đốc không thể xử lý hết các vấn đề phát sinh từ khủng hoảng thuế quan. Gánh nặng chia sẻ sẽ giúp tổ chức linh hoạt và nhanh nhạy hơn.

Ứng dụng cụ thể:

- Thành lập nhóm chuyên trách khủng hoảng gồm các trưởng bộ phận: tài chính, chuỗi cung ứng, pháp lý, marketing.

- Phân quyền rõ ràng cho từng nhóm:

• Nhóm A tìm nguồn cung thay thế.
• Nhóm B xây dựng kịch bản tài chính mới.
• Nhóm C liên hệ pháp lý và vận động hành lang nếu cần.

- Duy trì các cuộc họp ngắn hàng ngày để cập nhật tình hình và phản ứng nhanh.

Tóm lại: Đây là lúc cần một "hệ thần kinh trung ương" nhanh nhạy, không phải một người "siêu nhân".

3. Đào sâu tìm nguyên nhân gốc rễ: Hiểu động cơ chính trị đằng sau

Thuế quan không chỉ đơn thuần là công cụ tài chính mà còn mang ý nghĩa địa chính trị, bảo hộ công nghiệp nội địa và đàm phán quyền lực. Nếu không hiểu sâu, doanh nghiệp sẽ phản ứng sai.

Ứng dụng cụ thể:

- Theo dõi sát tình hình chính trị Mỹ và các mối quan hệ quốc tế (Mỹ - Trung, Mỹ - EU...).

- Tư vấn chiến lược từ chuyên gia chính sách để lường trước các động thái tiếp theo.

- Điều chỉnh kế hoạch kinh doanh theo xu thế dài hạn chứ không chỉ theo sự kiện tức thời.

Ví dụ: Nếu thuế Mỹ đánh vào hàng Trung Quốc, hãy chủ động tìm nhà sản xuất tại Việt Nam, Mexico, Ấn Độ...

Tóm lại: Phản ứng khôn ngoan đòi hỏi hiểu "tại sao" chứ không chỉ "cái gì đã xảy ra".

4. Sẵn sàng cho đường dài: Chuẩn bị nguồn lực cho cuộc chiến kéo dài

Đừng kỳ vọng khủng hoảng thuế quan sẽ kết thúc nhanh chóng. Những chính sách này có thể kéo dài nhiều năm, kể cả khi chính quyền thay đổi.

Ứng dụng cụ thể:

- Xây dựng kế hoạch 12-24 tháng với các kịch bản khác nhau (best case - worst case).

- Đàm phán lại hợp đồng với nhà cung cấp để có các điều khoản linh hoạt về giá và giao hàng.

- Đầu tư dài hạn vào các chuỗi cung ứng đa quốc gia, thay vì phụ thuộc vào một quốc gia.

Ví dụ: Công ty Samsung chuyển một phần sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế.

Tóm lại: Đừng chỉ "chữa cháy". Hãy chuẩn bị cho "mùa hạn hán" kéo dài.

5. Biến khủng hoảng thành cơ hội: Cải tổ và đổi mới

Khủng hoảng luôn đi kèm cơ hội. Khi đối thủ đang chật vật ứng phó, nếu bạn đổi mới nhanh, bạn sẽ vươn lên mạnh mẽ hơn.

Ứng dụng cụ thể:

- Đổi mới quy trình sản xuất: tự động hóa, số hóa chuỗi cung ứng để giảm chi phí.

- Xây dựng sản phẩm mới: chuyển sang những dòng sản phẩm không chịu thuế cao hoặc phù hợp hơn với nhu cầu địa phương.

- Mở rộng thị trường xuất khẩu: vào các khu vực không bị ảnh hưởng bởi thuế Mỹ, như Đông Nam Á, Châu Phi.

Ví dụ: Các công ty may mặc Việt Nam tận dụng chiến tranh thương mại Mỹ-Trung để gia tăng xuất khẩu vào Mỹ.

Tóm lại: Ai nhanh hơn sẽ thắng. Hãy biến khó khăn của đối thủ thành cơ hội của bạn.

6. Giữ vững "phương hướng đúng đắn": Trung thành với giá trị cốt lõi

Trong khủng hoảng, rất dễ rơi vào bẫy hành xử ngắn hạn: cắt giảm chất lượng, giảm chi tiêu cho nhân viên, hoặc đưa ra các quyết định phi đạo đức.

Ứng dụng cụ thể:

- Duy trì chất lượng sản phẩm và dịch vụ, dù chi phí có tăng.

- Không "cắt đầu ngắn đuôi dài": Đừng hy sinh các mối quan hệ lâu dài vì lợi nhuận ngắn hạn.

- Giữ vững triết lý kinh doanh: Khách hàng trung thành sẽ nhớ ai đối xử tử tế với họ trong khủng hoảng.

Ví dụ: Apple trong khủng hoảng tài chính 2008 vẫn kiên quyết không giảm giá sản phẩm, giữ vững hình ảnh cao cấp.

Tóm lại: Khủng hoảng sẽ qua đi, nhưng danh tiếng thì ở lại.

7. Chuyển sang thế chủ động: Tấn công để chiến thắng

Không thể chỉ phòng thủ. Trong khủng hoảng, những doanh nghiệp dám tấn công, dám đầu tư đúng lúc sẽ chiếm lĩnh thị trường khi mọi thứ ổn định.

Ứng dụng cụ thể:

- Chủ động mở rộng thị trường ngay khi đối thủ đang chùn bước.

- Đàm phán các thỏa thuận thương mại mới (FTA, song phương) để giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

- Tăng tốc R&D: Phát triển sản phẩm chiến lược phù hợp với bối cảnh mới.

Ví dụ: Tesla đầu tư xây dựng Gigafactory ở Thượng Hải ngay giữa thời kỳ chiến tranh thương mại để giảm thiểu ảnh hưởng thuế Mỹ.

Tóm lại: Người thắng cuộc là người dám tấn công khi người khác còn sợ hãi.

Kết lại

Chính sách áp thuế cao của Donald Trump, nhìn ở góc độ ngắn hạn, gây bất ổn kinh tế thế giới, làm tăng chi phí sản xuất và ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, ở trung hạn, nó thúc đẩy sự dịch chuyển sản xuất, thúc ép doanh nghiệp đổi mới, và tái cân bằng quyền lực thương mại toàn cầu.

Với các doanh nghiệp, đây là một phép thử lớn về khả năng:

- Thích ứng nhanh

- Đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng

- Đổi mới mô hình kinh doanh

Không có sự chắc chắn trong thương mại toàn cầu hiện nay. Sự linh hoạt, nhanh nhạy và chiến lược dài hạn là vũ khí sống còn của doanh nghiệp trong thời kỳ hậu toàn cầu hóa.

Sách Thái Hà tin rằng nếu biết cách áp dụng 7 bài học của Bill George vào tình hình hiện tại, lãnh đạo doanh nghiệp sẽ không chỉ sống sót mà còn có thể phát triển mạnh mẽ. Khủng hoảng là phép thử lớn nhất cho lãnh đạo chân chính và cơ hội để chứng minh giá trị của mình.

>>> Độc giả quan tâm tìm đọc thêm về cuốn sách TẠI ĐÂY

Quỳnh Dương.