TRÍ TUỆ NHÂN TẠO LIỆU CÓ NUỐT CHỬNG LOÀI NGƯỜI?

ThaiHaBooks - Sự phát triển nhanh chóng và ồ ạt của công nghệ máy tính, cụ thể hơn là trí tuệ nhân tạo đã làm dấy lên những quan điểm trái chiều về sự nguy hại của ngành khoa học này. Một bên cho rằng chúng sẽ giúp chúng ta có một cuộc sống tiện lợi và khỏe mạnh hơn. Bên còn lại cho rằng loài người sẽ sớm diệt vong bởi chúng trong tương lai. Vậy nên hay không tiếp tục phát triển trí tuệ nhân tạo? Hãy cùng đọc những quan điểm từ nhà khoa học Amir Husain trong quyển sách Cỗ máy tri giác: Kỷ nguyên của trí thông minh nhân tạo.

1. Sự phản đối trí tuệ nhân tạo

Năm 2014, trong bài phát biểu tại Viện Công nghệ Massachusetts, nhà sáng lập Tesla và SpaceX là Elon Musk đã gọi trí tuệ nhân tạo là “mối đe dọa nguy hiểm nhất” của loài người. Tiếp đó, ông còn cáo buộc rằng trí tuệ nhân tạo “đang triệu tập bầy quỷ dữ”.

Elon Musk không phải là người duy nhất gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh. Các nhân vật tầm cỡ khác như Stephen Hawking, Bill Gates, giáo sư đại học Oxford đồng thời là triết gia hiện sinh Nick Bostrom, và cả Henry Kissinger cũng có cùng quan điểm với ông. Năm 2014, Hawking đã trả lời đài BBC rằng: “Trí tuệ nhân tạo khi được phát triển toàn diện sẽ đặt dấu chấm hết cho toàn thể loài người”. Còn trong một bài phỏng vấn trên trang web Reddit nổi tiếng của Thung lũng Silicon vào năm 2015, Bill Gates bồi thêm: “Tôi đứng về phía những người quan ngại trước vấn đề trí tuệ nhân tạo. Đầu tiên, máy móc thay chúng ta làm rất nhiều việc và chưa có siêu trí tuệ. Đó là hướng đi tích cực nếu chúng ta kiểm soát tốt tình hình. Nhưng vài thập kỷ sau đó, trí thông minh của chúng sẽ phát triển mạnh và trở thành mối nguy lớn của chúng ta. Trong vấn đề này, tôi đồng tình với Elon Musk cùng nhiều người khác và không hiểu vì sao một số người lại bàng quan tới vậy”.

Cuối năm 2015, Musk công bố ông dự định chi một tỉ đô-la để lập tổ chức phi lợi nhuận mang tên OpenAI với mục đích chiêu mộ nhân tài nghiên cứu trí tuệ nhân tạo an toàn và công khai hóa các thiết kế và mã lập trình của họ. Không lâu sau đó, Musk, Hawking cùng một nhóm gồm hàng ngàn “ông lớn” công nghệ và các nhân vật quyền lực đã kí tên vào một bức thư kêu gọi ban lệnh cấm vũ khí tự trị. Mùa thu năm 2015, các công ty công nghệ lẫy lừng nhất của Thung lũng Silicon cùng lập ra Ban Quan hệ Đối tác về Trí Tuệ Nhân Tạo nhằm phân tích mọi vấn đề, hiểm họa và những quan ngại về đạo đức xung quanh kỷ nguyên của máy móc thông minh.

2. Nguy cơ mà trí tuệ nhân tạo có thể mang lại

– Thất nghiệp:

Trong cuốn Sáu động lực thay đổi toàn cầu (The Six Drivers of Global Change) của mình, cựu phó tổng thống Mỹ Al Gore đã xác định hai thách thức lớn nhất mà nước Mỹ và cả thế giới đang phải đối mặt là “thuê ngoài” và “thuê rô-bốt”. Theo Bộ Lao động Mỹ, khu vực phát triển nhanh nhất cho những công việc tương lai chính là “chăm sóc”: chăm sóc cá nhân và y tá chăm sóc người già. Dự kiến số lượng công việc trong ngành này sẽ xấp xỉ 1,8 triệu. Trong khi đó, ô tô tự lái sẽ thay thế khoảng ba triệu công việc hiện tại trong các lĩnh vực: lái taxi, lái xe tải, nhân viên dịch vụ đường sắt… Tháng Ba năm 2017, tổ chức PricewaterhouseCoopers (PwC) đã công bố một nghiên cứu ước tính rằng thị trường việc làm tại Mỹ được dự đoán sắp phải đối mặt với giai đoạn sụt giảm lớn nhất trong cuộc đua tự động hóa. Tới năm 2030, 38% số công việc hiện tại ở Mỹ sẽ bị máy móc thay thế. Con số này lớn hơn các con số 35% tại Đức, 30% tại Anh, 21% tại Nhật Bản bởi vì ở Mỹ các dịch vụ tài chính, bán buôn và bán lẻ liên quan tới những công việc mang tính thủ tục và qui trình tự động nhiều hơn. Bất kể con số chính xác là bao nhiêu thì con người chắc chắn vẫn sẽ phải đối mặt với một lượng người “thất nghiệp” khổng lồ và nhu cầu về những điều chỉnh trên quy mô lớn trong hợp đồng xã hội của chúng ta.

– Bị lệ thuộc:

Theo Bill Joy, người đồng sáng lập và Giám đốc khoa học của Sun Microsystems: “Có một vấn đề rất lớn đối với xã hội loài người khi AI trở nên phổ biến, đó là chúng ta sẽ bị lệ thuộc. Khi AI trở nên hoàn thiện và thông minh hơn, chúng ta sẽ cho phép mình nghe theo những quyết định của máy móc, vì đơn giản là các cỗ máy luôn đưa ra quyết định chính xác hơn con người.”

– Nguy cơ đến tính mạng:

Theo Andrew Maynard, nhà vật lý và là người giám đốc Trung tâm nghiên cứu rủi ro khoa học tại đại học Michigan: “Khi AI kết hợp với công nghệ nano có thể là bước tiến đột phá của khoa học, những cũng có thể là mối đe dọa lớn nhất đối với con người. Trong khi Bộ quốc phòng Mỹ đang nghiên cứu dự án Autonomous Tactical Robot (EATR), trong đó các robot sẽ sử dụng công nghệ nano để hấp thụ năng lượng bằng những chất hữu cơ có thể là xác người. Đó thực sự là mối đe dọa lớn nhất, khi các robot nano tự tạo ra năng lượng bằng cách ăn các chất hữu cơ từ cây cối và động vật, có thể là cả con người. Nghe có vẻ giống như trong các bộ phim viễn tưởng, nhưng đó là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Có lẽ chúng ta nên bắt đầu sợ ngay từ bây giờ.

3. Lý do không nên cấm phát triển trí tuệ nhân tạo

– Việc này mất đi sẽ có việc khác sinh ra:

Theo diễn đàn kinh tế thế giới, sự dịch chuyển công việc đến năm 2022 diễn ra như sau: 75 triệu công việc mất đi nhưng có đến 133 triệu công việc mới được sinh ra.

Top những công việc mới bao gồm:

– Phân tích dữ liệu & khoa học dữ liệu

– Chuyên viên trí tuệ nhân tạo & máy học

– Giám đốc vận hành & quản trị

– Phân tích & phát triển phần mềm & ứng dụng

– Chuyên viên sales & marketing

– Chuyên viên dữ liệu lớn

– Chuyên viên chuyển đổi số

– Chuyên viên công nghệ mới

– Chuyên viên phát triển tổ chức

– Dịch vụ công nghệ thông tin

75 triệu công việc sẽ mất đi:

– Thư ký nhập liệu

– Kế toán, nhập liệu kế toán, kế toán lương

– Thư ký

– Công nhân sản xuất

– Nhân viên cung cấp thông tin và dịch vụ khách hàng

– Trưởng phòng hành chánh và dịch vụ

– Kế toán & kiểm toán

– Nhân viên thu thập dữ liệu tồn kho

– Thư ký dịch vụ bưu điện

150 năm trước, gần 70% dân số Mỹ tham gia vào việc sản xuất thực phẩm, con số này ngày nay “teo” lại chỉ còn chưa đến 2%. Một lượng lớn nhân công đã từ bỏ công việc đồng áng để tìm đến những công việc có thu nhập ổn định tại các nhà máy, và cuộc công nghiệp hóa thuở ban đầu đã cung cấp cho họ đủ việc làm. Cuộc chuyển đổi khổng lồ này cho phép một bộ phận dân số được đi ra thế giới bên ngoài và trải nghiệm nhiều loại hình công việc. Trong suốt giai đoạn hiện đại hóa và giờ đây là hậu hiện đại hóa, chúng ta ngày càng được giải phóng khỏi quá trình sản xuất những hàng hóa và dịch vụ thiết yếu của đời sống. Trong tương lai, khả năng sáng tạo của loài người sẽ cho ra những sản phẩm tinh thần. Đó là sự sáng tạo ý tưởng.

– Hành động bất chính của con người còn nguy hiểm hơn:

Theo quan điểm của tác giả Amir Husain, những hành động bất chính của con người còn nguy hiểm hơn rất nhiều so với bất kỳ nguy cơ nào mà chúng ta có thể hình dung từ trí tuệ nhân tạo tổng hợp trong tương lai. Một nhà lãnh đạo có vấn đề về tâm thần kiểm soát một hệ thống trí tuệ nhân tạo hẹp tinh vi báo trước rủi ro lớn hơn nhiều và sớm hơn nhiều so với ai. Thậm chí đáng báo động hơn nữa, sự thể sẽ ra sao nếu chúng ta dừng theo đuổi nghiên cứu của mình nhưng các thế lực chính trị mang dã tâm khác vẫn tiếp tục thực hiện điều đó? Từ những bài học trong quá khứ, có thể thấy các lệnh cấm và trừng phạt chỉ khiến các tổ chức hoặc băng nhóm mà chúng ta đang cố ngăn chặn đi vào hoạt động ngầm.

Bài học nhãn tiền nhất chính là sự phát triển ngày càng gia tăng của vũ khí hạt nhân, máy bay không người lái.

Kết:

Chúng ta có nên hi vọng rằng trí tuệ nhân tạo được sử dụng vào những mục đích tốt đẹp? Để hàn gắn thay vì phá hủy? Chúng ta có nên cam kết trung thành với mục tiêu ấy và nỗ lực phấn đấu vì nó? Hẳn nhiên rồi! Nhưng hãy thật tỉnh táo, đừng tự lừa dối mình và cho rằng đơn giản chỉ cần ban lệnh cấm là có thể giải quyết mọi vấn đề. Trí tuệ nhân tạo đã hiện diện và được đón nhận rộng rãi. Trí tuệ và năng lực của nó sẽ ngày càng tăng tiến: Không lệnh cấm nào có thể ngăn chặn sự bùng nổ của một phát minh một khi thời điểm của nó đã tới.

Càng lẩn trốn bằng những lệnh cấm, chúng ta càng dễ rơi vào tình trạng nguy hiểm. Rồi đây, chúng ta sẽ sớm nhận ra rằng, chỉ trí tuệ nhân tạo mới có thể bảo vệ con người trước sự tấn công của trí tuệ nhân tạo.

Hiển nhiên, sự phát triển bùng nổ này trong trí tuệ nhân tạo sẽ dẫn đến một thời kỳ bất ổn khi chúng ta thay đổi tư duy về công việc và việc làm. Nhưng, những việc như sắp xếp hàng hóa hay lái xe đâu có tạo nên tố chất con người? Trong tương lai gần, trí tuệ nhân tạo sẽ thay chúng ta làm những việc như vậy và rất nhiều công việc khác. Đến khi đó, chúng ta vẫn sẽ có mục đích bởi vì con người sẽ trở thành “đấng sáng tạo” trong vũ trụ. Chúng ta phải gieo trồng hạt giống trí tuệ nhân tạo vào trao cho chúng khả năng cùng sự ảnh hưởng để trở thành đúng thứ mà cuối cùng chúng sẽ trở thành. Cũng như thiên nhiên không thể dự đoán được bất kỳ sự biến đổi nào trong vũ trụ, con người không thể dự đoán được quỹ đạo tiến hóa của sự sáng tạo vĩ đại nhất của mình. Cho nên, nếu cố tình đàn áp sự phát triển của chúng thì cuối cùng chúng ta sẽ làm tổn thương chính mình, và ai biết được, điều đó cũng có thể gây tổn thất cho vũ trụ này.

Nguồn tham khảo:

– Thông tin từ sách Cỗ máy tri giác: Kỷ nguyên của trí thông minh nhân tạo