Dành cho ‘mọt’: Cất giữ sách theo phương pháp KonMari

Đối với sách, đúng lúc nghĩa là tất cả. Giây phút lần đầu tiên bạn gặp một cuốn sách đặc biệt cũng chính là thời điểm phù hợp để đọc nó.

Hãy đặt tất cả sách vở lên sàn

Một trong những khách hàng của tôi, một phụ nữ độ tuổi ba mươi làm việc cho một hãng tư vấn nước ngoài, là người yêu thích sách. Cô ấy không chỉ đọc sách về kinh doanh mà còn đọc rất nhiều tiểu thuyết và sách có minh họa. Trên thực tế, phòng của cô tràn ngập sách. Ngoài ba giá sách lớn cao chạm trần, cô ấy còn có khoảng 20 chồng sách cao ngang thắt lưng đang để tạm trên sàn. Khi bước quanh phòng, tôi phải bước né sang một bên và lách người để không va vào chúng.

Tôi đã nói với cô ấy điều mà tôi vẫn nói với tất cả các khách hàng của mình. “Xin hãy bắt đầu bằng cách bỏ tất cả sách ra khỏi giá và đặt toàn bộ
sách lên sàn nhà.”

Cô ấy trợn tròn mắt. “Tất cả ư? Nhiều ghê gớm đấy.”

“Đúng, tôi biết thế. Nhưng hãy bỏ tất cả sách lên sàn.”

“Nhưng…” Cô ấy do dự trong chốc lát như thể đang tìm từ diễn đạt trước khi tiếp tục nói. “Không phải để chúng trên giá và tôi có thể thấy được tên sách thì sẽ dễ dàng lựa chọn hơn sao?”

Sách thường được xếp thành từng hàng trên giá để có thể nhìn thấy tên sách, vì thế điều này có vẻ thuận tiện cho việc loại bỏ những cuốn bạn không muốn được nữa. Không chỉ có thế, mà sách còn nặng nề. Lấy tất cả sách ra khỏi giá chỉ để rồi lại cất chúng vào dường như là một việc làm lãng phí công sức… Dẫu vậy, đừng bỏ qua bước này. Hãy lấy tất cả sách ra khỏi giá. Bạn không thể đánh giá một cuốn sách có thực sự đáng chú ý hay không khi nó vẫn còn nằm trên giá. Giống như quần áo hay bất kì vật sở hữu nào khác, những cuốn sách bị bỏ trên giá không được động đến suốt một thời gian dài sẽ rơi vào tình trạng im lìm bất động. Hoặc tôi có thể nói rằng chúng trở nên “vô hình”. Mặc dù ngay trong tầm mắt nhưng người ta vẫn không nhìn thấy chúng, giống như một chú châu chấu đứng yên giữa đồng cỏ, hòa mình với môi trường xung quanh.

Nếu bạn tự hỏi: “Thứ này có mang lại niềm vui không?” khi nhìn vào những đồ vật trên giá hoặc trong ngăn kéo, thì câu hỏi này không có nhiều ý nghĩa với bạn. Để có thể thực sự quyết định được nên giữ hoặc bỏ đi thứ gì, bạn phải khiến những đồ vật của mình thoát khỏi tình trạng bất động. Thậm chí những chồng sách đã để sẵn trên sàn rồi cũng sẽ dễ được xử lí hơn nếu bạn di chuyển chúng sang một chỗ khác hoặc sắp xếp lại chúng dù vẫn ở trên sàn. Giống như việc chúng ta khẽ rung lắc nhẹ để đánh thức ai đó dậy, chúng ta có thể kích thích những vật sở hữu của mình bằng cách di chuyển chúng, phơi chúng ra không khí trong lành và khiến chúng “tỉnh giấc”.

Trong khi giúp đỡ các khách hàng của mình dọn dẹp nhà cửa hoặc văn phòng làm việc, tôi thường đứng trước đống sách họ để trên sàn và vỗ tay, hoặc đập nhẹ lên bìa của các cuốn sách. Mặc dù đầu tiên bao giờ các khách hàng cũng nhìn tôi với vẻ kì lạ, thế nhưng sau đó họ không tránh khỏi ngạc nhiên vì họ có thể lựa chọn sách nhanh chóng và chính xác đến mức nào. Họ có thể thấy chính xác những cuốn sách mình cần và những cuốn không cần. Khó khăn hơn nhiều nếu lựa chọn sách mà vẫn để chúng trên giá, điều này có nghĩa rồi có lúc bạn sẽ phải lặp lại công việc này. Nếu có quá nhiều sách trên sàn cần phải sắp xếp cùng một lúc, tôi sẽ đề nghị khách hàng của mình chia chúng ra thành bốn nhóm lớn:
– Chung chung (sách đọc để giải trí)
– Thực hành (sách tham khảo, sách dạy nấu ăn, v.v.)
– Hình ảnh (các tập tranh ảnh, v.v.)
– Tạp chí

Khi đã xếp sách thành đống trên sàn, hãy dùng tay lấy ra từng cuốn một và quyết định xem bạn muốn giữ hoặc bỏ đi cuốn nào. Tất nhiên tiêu chí là hãy xem cuốn sách có mang lại cho bạn cảm giác thư thái khi chạm vào nó hay không. Nhớ nhé, tôi đã nói là khi bạn chạm vào nó. Đừng đọc nó. Việc đọc sẽ che mờ lí trí phán xét của bạn. Thay vì hỏi bản thân xem mình cảm thấy gì, bạn sẽ bắt đầu hỏi xem liệu mình có cần cuốn sách này hay không. Hãy hình dung ra một giá sách chỉ toàn những cuốn mà bạn yêu thích. Hình ảnh đó không tuyệt diệu sao? Đối với những người yêu thích sách, liệu còn có niềm hạnh phúc nào hơn thế?

Những cuốn sách chưa đọc: “Lúc nào đó” nghĩa là “không bao giờ”

Những lí do phổ biến nhất để không vứt một cuốn sách đi là “Tôi sẽ đọc nó” hoặc “Có thể tôi muốn đọc lại nó”. Hãy dành chốc lát để tính số sách mà bạn yêu thích, những cuốn mà bạn thực sự đã đọc hơn một lần. Có tất cả bao nhiêu cuốn? Với vài người con số này có thể là 5 cuốn trong khi một vài độc giả cá biệt có thể nhiều tới 100 cuốn. Tuy nhiên, những người đọc lại nhiều sách thường làm việc trong những ngành nghề chuyên biệt, chẳng hạn học giả và tác giả. Bạn sẽ thấy rất hiếm những người bình thường như tôi lại đọc quá nhiều sách. Hãy đối mặt với thực tế đó. Cuối cùng, bạn sẽ đọc lại chỉ vài cuốn trong số sách của mình. Giống như với quần áo, chúng ta cần dừng lại và nghĩ xem những cuốn sách đang phục vụ cho mục đích gì.

Mục đích thực sự của sách là để đọc, để truyền tải thông tin tới độc giả. Ý nghĩa nằm ở chỗ sách chứa đựng thông tin. Sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu chúng nằm trên giá sách. Bạn đọc sách để trải nghiệm việc đọc. Những cuốn sách mà bạn đọc cũng được trải nghiệm và nội dung của chúng giờ đây đã nằm trong bạn, thậm chí cả khi bạn không nhớ. Vì vậy khi quyết định nên giữ cuốn sách nào, đừng nghĩ đến chuyện liệu mình có đọc lại nó hay không hoặc liệu mình có làm chủ những thông tin bên trong nó hay không. Thay vào đó, hãy cầm từng cuốn sách trong tay và quyết định xem nó có khiến mình cảm thấy rung động hay không.

Chỉ giữ lại những cuốn sách khiến bạn cảm thấy vui vẻ mỗi khi nhìn thấy chúng trên giá, đó là những cuốn sách mà bạn thực sự yêu thích. Và nhớ là cả cuốn sách này nữa nhé. Nếu bạn không cảm thấy vui khi cầm cuốn sách nào đó trong tay, tôi thấy bạn nên quẳng nó đi còn hơn. Còn những cuốn sách mà bạn mới đọc nhưng vẫn chưa đọc xong? Hoặc những cuốn sách vừa mua nhưng chưa đọc? Có nên làm điều tương tự như với những cuốn sách mà bạn dự định lúc nào đó sẽ đọc không? Mạng Internet khiến việc mua sách trở nên dễ dàng nhưng hệ quả là, mọi người ngày càng có nhiều cuốn sách mua về không đọc hơn trước đây. Tình trạng người ta mua một cuốn sách rồi không lâu sau lại mua một cuốn nữa khi vẫn chưa đọc cuốn sách trước đó không phải là hiếm. Sách chưa đọc cứ tích lũy dần lên. Vấn đề đối với những cuốn sách mà chúng ta dự định đến lúc nào đó sẽ đọc là chúng ta sẽ khó từ bỏ chúng hơn nhiều so với những cuốn sách đã đọc xong.

Tôi nhớ có lần giảng cho một chủ tịch công ty về cách dọn dẹp văn phòng của ông ta. Các giá sách của ông ta đầy những tựa sách phức tạp mà bạn có thể mong chờ một chủ tịch công ty sẽ đọc chúng, chẳng hạn những cuốn kinh điển của các tác giả như Drucker và Carnegie, cũng như các tác giả sách bán chạy gần đây. Cứ như thể tôi đang đi lạc vào một hiệu sách. Khi thấy bộ sưu tập sách của ông, tôi có cảm giác nôn nao. Hiển nhiên là khi bắt đầu phân loại, ông ta đặt hết cuốn này đến cuốn khác vào chồng “giữ lại”, và tuyên bố rằng ông ta vẫn chưa đọc chúng. Đến khi phân loại xong, ông ta chỉ bỏ đi 50 cuốn và chỉ làm sứt mẻ chút ít bộ sưu tập ban đầu. Khi tôi hỏi lý do giữ lại những cuốn sách, ông ấy đưa ra một câu trả lời đã trở thành kinh điển trong danh sách các câu trả lời thường gặp nhất của tôi: “Bởi lúc nào đó tôi sẽ muốn đọc nó”. Từ kinh nghiệm cá nhân, ngay lúc này tôi sợ phải nói với bạn rằng: “lúc nào đó” sẽ không bao giờ xảy ra.

Nếu bạn có bỏ lỡ cơ hội đọc một cuốn sách đặc biệt, thậm chí đó là cuốn sách mà bạn được khuyên đọc hoặc là cuốn sách mà lâu nay bạn dự định sẽ đọc, vậy thì đây là dịp để bạn bỏ nó đi. Có thể bạn đã muốn đọc cuốn sách đó khi mua nó, nhưng nếu cho đến giờ bạn vẫn chưa đọc, vậy thì mục đích của cuốn sách là dạy cho bạn rằng bạn không cần đến nó nữa. Không
cần phải đọc cho xong cả cuốn sách khi bạn mới chỉ đọc nửa chừng, bởi khi đó mục đích của chúng ta sẽ là đọc nửa chừng. Vì thế, hãy từ bỏ tất cả những cuốn sách chưa đọc. Tốt hơn là hãy chỉ đọc cuốn sách thực sự cần cho bạn ngay lúc này thay vì một cuốn sách mà bạn để nó phủ bụi suốt nhiều năm.

Những người có những bộ sưu tập sách lớn hầu như luôn là những người học siêng năng. Do đó không có gì lạ khi thấy nhiều sách tham khảo và sách hướng dẫn nghiên cứu trên giá sách của các khách hàng của tôi. Các sách tham khảo và hướng dẫn này thường đa dạng vô cùng, trải rộng từ kế toán, triết học và vi tính cho tới trị bệnh bằng xạ hương và hội họa. Đôi khi tôi kinh ngạc với những chuyên môn mà những khách hàng của tôi quan tâm. Nhiều người trong số họ còn giữ lại tất cả sách giáo khoa từ thời còn đi học phổ thông và những cuốn sách bài tập làm văn.

Vậy nên, giống như nhiều khách hàng của tôi, nếu bạn có bất kì cuốn sách nào rơi vào nhóm sách nói trên, tôi khuyên bạn nên ngừng việc khăng khăng là đến ngày nào đó bạn sẽ sử dụng chúng và từ bỏ chúng ngay ngày hôm nay. Tại sao ư? Bởi có rất ít khả năng là bạn sẽ đọc chúng. Đối với tất cả các khách hàng của tôi, chưa tới 15% số người sẽ dùng những cuốn sách này. Khi phải giải thích tại sao cứ bỏ sách ở đó mà không đọc, câu trả lời của họ đều là họ dự định sẽ đọc vào “một ngày nào đó”. “Tôi muốn tìm hiểu cuốn sách này vào một ngày đó.” “Tôi sẽ nghiên cứu nó khi có thêm chút ít thời gian”, “Tôi nghĩ nó sẽ giúp tôi thành thạo tiếng Anh”, “Tôi muốn học về kế toán bởi tôi đang làm công việc quản lí”. Nếu cho đến lúc này bạn vẫn chưa làm như dự định, vậy thì hãy vứt bỏ quyển sách đó đi. Chỉ bằng cách đó, bạn mới có thể kiểm tra được xem mình đam mê đến mức nào đối với chủ đề đó. Nếu cảm giác của bạn vẫn không thay đổi sau khi đã bỏ cuốn sách đi, thì có nghĩa bạn vẫn ổn mà không cần tới nó. Nếu sau khi đã ném đi mà bạn vẫn khao khát muốn có lại nó, tức là bạn sẽ sẵn sàng mua một bản sách khác, và lần này bạn sẽ đọc và nghiên cứu nó.

Sách giữ lại: Những cuốn sách được ưa thích nhất

Bây giờ bất kì lúc nào tôi cũng giữ cho mình chừng 30 cuốn sách, nhưng trước đây tôi từng thấy vô cùng khó vứt bỏ sách đi bởi vì tôi yêu chúng. Lần đầu tiên tôi phân loại thư viện của mình bằng phương pháp đánh giá xem chúng có mang lại niềm vui cho mình hay không, tôi đã bỏ đi được khoảng 100 cuốn khỏi giá sách. Mặc dù đây không phải là con số quá lớn so với mức trung bình nhưng tôi cảm thấy vẫn có thể giảm bớt thêm nữa. Một ngày kia, tôi quyết định xem xét kĩ hơn những cuốn sách mà mình đang có. Tôi bắt đầu với những cuốn sách mà tôi coi là không thể bỏ đi. Trong trường hợp của tôi, đầu tiên trong danh sách này là cuốn Alice ở xứ sở diệu kì, đây là cuốn sách tôi đọc lại nhiều lần kể từ thời tiểu học. Những cuốn sách tương tự, nằm trong danh sách những cuốn sách yêu thích nhất của mỗi cá nhân, có thể xác định được khá đơn giản. Tiếp theo, tôi xem những cuốn sách mang lại cảm giác thoải mái nhưng không thuộc danh sách được yêu thích nhất. Khi thời gian trôi qua, danh sách các cuốn thuộc nhóm này sẽ thay đổi, nhưng đây là những cuốn sách mà tôi chắc chắn muốn giữ lại ngay bây giờ. Vào thời điểm đó, một trong những cuốn thuộc nhóm này là Nghệ thuật từ bỏ – cuốn sách đầu tiên đã mở mắt cho tôi về việc dọn dẹp, mặc dù lâu nay tôi không còn giữ nó nữa. Những cuốn sách mang đến sự thoải mái nhất định cũng đáng để giữ lại.

Quyết định khó khăn nhất là đối với những cuốn sách đem lại cho bạn sự thoải mái vừa phải – chúng có những từ ngữ và câu văn làm rung động trái tim bạn, và bạn có thể muốn đọc lại lần nữa. Đó là những cuốn sách khó bỏ đi nhất. Mặc dù không cảm thấy áp lực khi phải từ bỏ chúng, tôi không thể không nhận thấy thực tế là chúng chỉ mang lại cho tôi cảm giác thoải mái vừa phải. Tôi bắt đầu tìm kiếm một phương thức để bỏ chúng đi mà không tiếc nuối và cuối cùng cũng tìm được điều mà tôi gọi là “phương pháp giảm trừ số lượng”. Thừa nhận rằng mình thực
sự chỉ muốn giữ những thông tin hoặc từ ngữ cụ thể mà cuốn sách chứa đựng, tôi quyết định là nếu chỉ giữ lại những gì cần thiết thì tôi có thể vứt bỏ phần còn lại đi.

Ý tưởng của tôi là sao chép những câu mà mình thích vào trong một cuốn sổ. Qua thời gian, tôi cho là như vậy, cuốn sổ này sẽ trở thành tuyển tập những lời hay ý đẹp ưa thích của tôi. Thật vui khi đọc nó vào một lúc nào đó trong tương lai và lần theo con đường mà những sở thích cá nhân đã từng dẫn dắt mình. Vô cùng phấn khích, tôi lôi ra một cuốn sổ mà mình thích và bắt đầu thực hiện kế hoạch. Tôi bắt đầu gạch chân những chỗ tôi muốn sao chép. Sau đó tôi viết tên sách vào sổ và bắt đầu chép lại. Tuy nhiên, ngay khi bắt đầu, tôi nhận ra quá trình này tốn quá nhiều công sức. Và nếu như có lúc nào đó tôi sẽ đọc những lời lẽ này trong tương lai, vậy thì chữ viết của tôi cần phải rõ ràng, sắc nét. Ước lượng sơ bộ, để sao chép 10 trích dẫn trong một cuốn sách thôi cũng sẽ mất ít nhất nửa tiếng đồng hồ. Chỉ nghĩ về việc sao chép trích dẫn trong 40 cuốn sách thôi đã đủ khiến tôi hoa mày chóng mặt rồi.

Kế hoạch tiếp theo của tôi là sử dụng máy in. Tôi sẽ sao chụp những mục mà tôi muốn giữ, cắt chúng ra và dán vào sổ. Tôi nghĩ là cách làm này sẽ nhanh chóng và dễ dàng hơn nhiều. Nhưng khi thử bắt tay vào làm, tôi thấy nó còn mất nhiều công sức hơn. Cuối cùng tôi quyết định xé lấy những trang yêu thích ra khỏi sách. Việc dán những trang này vào sổ cũng là một việc khó nhọc, vì vậy thay vào đó tôi đơn giản hóa quá trình bằng cách nhét chúng vào một chiếc kẹp hồ sơ. Việc làm này chỉ mất 5 phút cho mỗi cuốn sách và tôi đã xoay xở để bỏ đi 40 cuốn đồng thời giữ được những nội dung mà tôi thích. Khi đó tôi cực kì hài lòng với thành quả của mình. Hai năm sau ngày triển khai “phương pháp giảm trừ số lượng”, tôi đột ngột nhận ra một điều. Tôi chưa từng đọc lại một lần kể từ khi tạo ra chiếc kẹp hồ sơ đó. Tất cả những nỗ lực lúc trước chỉ là để làm dịu đi lương tâm của tôi mà thôi.

Gần đây, tôi nhận thấy việc sở hữu ít cuốn sách thực sự giúp tôi tiếp thu tốt hơn những gì mình đọc. Tôi nhận ra những thông tin thiết yếu dễ dàng hơn. Nhiều khách hàng của tôi, đặc biệt là những người đã bỏ đi một số lượng sách và tài liệu đáng kể, cũng nhận thấy điều này. Đối với sách, đúng lúc nghĩa là tất cả. Giây phút lần đầu tiên bạn gặp một cuốn sách đặc biệt cũng chính là thời điểm phù hợp để đọc nó.

Trích theo sách “Dọn dẹp cùng Marie Kondo” của tác giả Marie Kondo.